Skyldur fyrirtækja

Þær skyldur sem REACH leggur á fyrirtæki eru margvíslegar. Skylda tiltekins fyrirtækis varðandi tiltekið efni veltur á því hvert hlutverk fyrirtækisins er í viðkomandi aðfangakeðju, þ.e. framleiðsla, innflutningur, notkun o.s.frv.

Hér að neðan eru útlistaðar helstu skyldur sem fylgja hverju hlutverki fyrir sig. Fyrir ítarefni varðandi skyldur fyrirtækja vísast til upplýsinga hér á vefnum um ákvæði REACH og svör við algengum spurningum. Ef einhverjum spurningum er enn ósvarað er hægt að leita til REACH þjónustuborðs Umhverfisstofnunar.

Athugið að upplýsingarnar á þessari síðu snúa aðeins að skyldum sem hljótast af ákvæðum REACH en ýmsar efnavörur heyra líka undir annað regluverk.

Hlutur eða efnavara?

Í REACH eru mismunandi reglur fyrir hluti og efnavörur (efni og efnablöndur). Hlutur eru skilgreindur sem gripur sem fær í framleiðsluferlinu sérstaka lögun, áferð eða útlit sem ræður meiru um hlutverk hans en efnafræðileg samsetning hans.

Nánar má lesa um reglur um efni í hlutum í Leiðbeiningaskjali um efni í hlutum (e. Guidance on requirements for substances in articles) sem finna má á vef Efnastofnunar Evrópu hér.

Veldu hlutverk til að skoða

• Framleiðandi
  • Framleiðandi efnis
  • Framleiðandi efnablöndu
  • Framleiðandi hlutar
• Innflytjandi
• Eftirnotandi
• Dreifandi
• Birgir

Framleiðandi, í skilningi REACH, er einstaklingur eða lögaðili með staðfestu innan EES sem framleiðir efni þar. Efni er í þessu samhengi skilgreint sem frumefni og efnasambönd þeirra, náttúruleg og unnin með framleiðsluferlum.

Af þessu leiðir að mörg fyrirtæki sem teljast framleiðendur í hefðbundnum skilningi falla ekki undir skilgreiningu REACH á framleiðanda eins og nánar er útlistað hér að neðan.

Á Íslandi er framleiðsla efna tiltölulega fábrotin. Dæmi um framleiðanda er álver sem framleiðir ál úr súráli (framleiðsla frumefnis).

Framleiðendur efna þurfa að:

• Skrá efni hjá Efnastofnun Evrópu ef framleiðsla nemur 1 tonni/ári eða meira
• Útbúa öryggismat fyrir hættuleg efni ef framleiðsla nemur 10 tonnum/ári eða meira
• Útbúa öryggisblöð sem innhalda upplýsingar um váhrifasviðsmyndir (e. exposure scenarios)
• Flokka og merkja framleiðsluna skv. regluverki þar um
• Ganga úr skugga um hvort framleiðsla efnisins sé undirorpin takmörkunum
• Ganga úr skugga um hvort markaðssetning eða notkun efnisins sé leyfisskyld
• Geyma öll gögn sem tilheyra uppfyllingu ákvæða REACH í a.m.k. 10 ár

Til að auðvelda mat á skráningarskyldu má nota vegvísi fyrir skráningarskyldu.

Þau fyrirtæki sem framleiða efnavörur (t.d. málningu eða hreinsiefni) með því að blanda saman hráefnum sem keypt eru innan ESB/EES eru ekki framleiðendur í skilningi REACH heldur eftirnotendur (e. downstream user). Ef slíkt fyrirtæki flytur inn hráefni frá löndum utan ESB/EES er það hins vegar líka innflytjandi.

Fyrirtæki sem framleiða hluti eru almennt séð eftirnotendur í skilningi REACH en geta einnig haft fleiri skyldum að gegna sem hér segir:

• Skrá efni hjá Efnastofnun Evrópu við tiltekin skilyrði:
  • Ef efni fara úr hlutnum við eðlilega notkun og
  • magnið af efninu sem framleiðandinn notar í hlutina á ári nemur 1 tonni eða meira
• Tilkynna Efnastofnun Evrópu um það ef hlutir innihalda efni sem skráð eru á kandídatalistann
• Ganga úr skugga um hvort notkun innihaldsefna sé leyfisskyld
• Ganga úr skugga um hvort efni í hlutnum séu undirorpin takmörkunum
• Geyma öll gögn sem tilheyra uppfyllingu ákvæða REACH í a.m.k. 10 ár

Það er grundvallarmunur á skyldum fyrirtækja eftir því hvort efni sem þau flytja inn koma frá löndum innan eða utan Evrópska efnahagsvæðisins. Einungis þeir sem flytja inn efni frá löndum utan ESB/EES teljast innflytjendur í skilningi REACH. Þeir sem flytja inn efni frá öðrum löndum innan ESB/EES eru ýmist eftirnotendur eða dreifendur eftir því hvernig starfsemi þeir stunda.

Skyldur innflytjenda eru sambærilegar við þær sem hvíla á framleiðendum, þ.e. þeir þurfa að:

• Skrá efni hjá Efnastofnun Evrópu ef innflutningur nemur 1 tonni/ári eða meira
• Útbúa öryggismat fyrir hættuleg efni ef innflutningur nemur 10 tonnum/ári eða meira
• Útbúa öryggisblöð sem innhalda upplýsingar um váhrifasviðsmyndir (e. exposure scenarios)
• Flokka og merkja innflutta efnið skv. regluverki þar um
• Ganga úr skugga um hvort efnið sé undirorpið takmörkunum
• Ganga úr skugga um hvort markaðssetning eða notkun efnisins sé leyfisskyld
• Geyma öll gögn sem tilheyra uppfyllingu ákvæða REACH í a.m.k. 10 ár

Fyrirtæki sem flytja inn sama efnið bæði frá löndum utan og innan ESB/EES hafa tvíþætt hlutverk. Þau þurfa þá aðeins að uppfylla skyldur innflytjenda fyrir þann hluta efnisins sem fluttur en inn frá löndum utan svæðisins.

Hefur birgir efnisins utan ESB/EES skipað sinn eina fulltrúa?

Sumir birgjar utan ESB/EES hafa farið þá leið að skipa sinn eina fulltrúa (e. only representative) á EES svæðinu sem sér þá um að uppfylla skyldur þeirra sem innflytjenda skv. REACH. Ef fyrirtæki kaupir efni af birgi sem hefur skipað slíkan eina fulltrúa þarf það því ekki að uppfylla skyldur innflytjanda heldur eftirnotanda eða dreifanda eftir því sem við á. Fyrirtæki ættu hins vegar alltaf að fá staðfestingu frá eina fulltrúanum á að það magn sem þau flytja inn falli undir skráningu í hans umsjón.

Eftirnotandi (e. downstream user) er einstaklingur eða lögaðili innan ESB/EES, annar en framleiðandi eða innflytjandi, sem notar efni við iðnaðarstarfsemi/faglega starfsemi. Dreifendur og neytendur eru ekki eftirnotendur.

Dæmi um hlutverk sem tilheyra hópi eftirnotenda:

• Framleiðandi efnablöndu - blandar saman hráefnum til að búa til nýja efnavöru
• Endanlegur notandi - notar efni eða efnablöndur (t.d. iðnfyrirtæki, ræstingaþjónustur, framleiðendur hluta)
• Umpakkari - flytur efnavöru úr einum umbúðum í aðrar til endursölu
• Endurinnflytjandi - flytur efni inn til ESB/EES sem voru framleidd innan svæðisins og eru þegar skráð af einhverjum í sömu aðfangakeðju
• Kaupandi - sá sem kaupir efnavöru af birgjum innan ESB/EES (þ.m.t. þeir sem kaupa efni sem skráð eru af einu fulltrúum birgja utan svæðisins)

Skyldur eftirnotenda eru breytilegar eftir því hvaða hlutverki þeir gegna og hvers kyns efnavörur er um að ræða.

Almennar skyldur varðandi notkun efna

• Ganga úr skugga um að þín notkun á efninu sé leyfð og hvort á þér hvílir upplýsingaskylda:
  • Er notkun efnisins leyfisskyld?
  • Er notkun efnisins háð takmörkunum?
  • Er efnið skráð á kandídatalitann?
• Ganga úr skugga um að efnið hafi verið skráð, t.a.m. með fyrirspurnum til þinna birgja

Skyldur tengdar öryggisblöðum og váhrifsviðsmyndum

• Tryggja að notkun sé í samræmi við öryggisblöð og öryggisskýrslur sem fylgja efnum
• Ganga úr skugga um að upplýsingarnar nái yfir þína notkun á efninu
• Upplýsa þína birgja ef þú hefur nýjar upplýsingar um hættu af völdum notkunar efnisins
• Upplýsa þína birgja um ný notkunarsvið ef þú eða þínir viðskiptavinir nota efnið með öðrum hætti en gert er ráð fyrir í öryggisblöðum
• Ef þitt notkunarsvið (eða notkunarsvið þinna viðskiptavina) verður ekki hluti af skráningu efnisins:
  • Gera þína eigin efnaöryggisskýrslu sem er aðgengileg yfirvöldum við eftirlit
  • Tilkynna ECHA um fyrirkomulagið með skýrslu eftirnotanda (e. downstream user report)

Skyldur tengdar endursölu efna

• Upplýsa viðskiptavini um hættuleg efni, gæta þess að viðeigandi váhrifasviðsmyndir fylgi öryggisblöðum
• Gæta að því að efnin séu flokkuð og merkt skv. regluverki þar um
• Gæta að upplýsingaskyldu varðandi efni sem ekki krefjast öryggisblaða:
  • Veita upplýsingar um skráningarnúmer
  • Veita upplýsingar um leyfisskyldingu eða takmarkanir eftir því sem við á
  • Veita upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að stýra áhættu

Framleiðendur efnablandna þurfa að gæta þess að þeir kunna að hafa skyldum að gegna umfram það sem útlistað er hér að framan, t.a.m. ef efnablandan er hreinsiefni eða sæfivara.

Dreifandi er einstaklingur eða lögaðili í ESB/EES sem einungis geymir og setur á markað á vegum þriðja aðila. Smásalar teljast til dreifenda. Dreifendur þurfa að:

• Afhenda öryggisblöð með hættulegum efnum og öðrum efnum þar sem öryggisblaða er krafist
• Gæta að upplýsingaskyldu varðandi efni sem ekki krefjast öryggisblaða:
  • Veita upplýsingar um skráningarnúmer
  • Veita upplýsingar um leyfisskyldingu eða takmarkanir eftir því sem við á
  • Veita upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að stýra áhættu
• Miðla upplýsingum frá viðskiptavinum til birgja um ný notkunarsvið og um hættu af völdum notkunar efnisins
• Geyma öll gögn sem tilheyra uppfyllingu ákvæða REACH í a.m.k. 10 ár

Dreifendur geta átt von á spurningum varðandi REACH frá viðskiptavinum sínum, einkum varðandi öryggisblöð og varúðarráðstafanir. Því er mikilvægt að þeir undirbúi sig sem best og geti svarað grundvallarspurningum.

Birgir getur verið framleiðandi, innflytjandi, eftirnotandi eða dreifandi sem setur vöru á markað. Hversu ítarlegar skyldur liggja á herðum birgja velta því á hlutverki hans í aðfangakeðjunni sbr. nánari útlistun á hlutverkum hér að framan.