Úttekt á tollafgreiðslu plöntuverndarvara 2022

Tilgangur og markmið:

• Að leggja mat á það hve mikið af plöntuverndarvörum berast til landsins á hverju ári með hliðsjón af upplýsingum um tollafgreiðslur frá Tollgæslunni og frá þeim fyrirtækjum sem markaðssetja vörurnar.
• Að athuga hvort plöntuverndarvörur séu flokkaðar í réttan tollflokk, leiðrétta og leiðbeina hlutaðeigandi fyrirtækjum um tollflokkun þannig að upplýsingar um tollafgreiðslu plöntuverndarvara gefi raunsanna mynd af því hversu mikið magn er sett á markað hér á landi.

Framkvæmd og helstu niðurstöður:

Í úttektinni var athyglinni beint að plöntuverndarvörum í eftirfarandi tollflokkum:

• 3808.9102: Skordýraeyðir sem plöntulyf (plöntuverndarvara)
• 3808.9202: Sveppaeyðir sem plöntulyf (plöntuverndarvara)
• 3808.9300: Illgresiseyðir (plöntuverndarvara)
• 3808.9309: Annað

Gögn frá Tollgæslunni um tollafgreiðslu ásamt gögnum frá fyrirtækjum sem markaðssetja plöntuverndarvörur voru nýtt til að taka saman upplýsingar um hversu mikið magn af vörunum var sett á markað á árinu 2022. Samkvæmt úttektinni fengu sex fyrirtæki tollafgreiddar plöntuverndarvörur á árinu.

Alls voru tollafgreidd 14,7 tonn af plöntuverndarvörum á árinu 2022 og hefur magnið því aukist umtalsvert á milli áranna 2021 og 2022, eða um 48% (Mynd 1). Gögn sem Umhverfisstofnun hefur tekið saman um tollafgreiðslu á plöntuverndarvörum fyrir árin 2009-2022 sýna almennt þá þróun að innflutningur þessara vara hefur dregist saman frá árinu 2009. Talsverðar sveiflur eru þó milli ára. Meginástæður þess eru að teknar eru inn stórar sendingar af vörum sem tekur nokkur ár að selja eða að upp koma vandamál í plöntuvernd sem kalla á aukna notkun plöntuverndarvara til að koma í veg fyrir tjón eða uppskerubrest.

Ein af ástæðum þess að tollafgreiðsla plöntuverndarvara jókst á árinu 2022 má rekja til þess að flutt var inn talsvert meira magn af sveppaeyðum en á fyrri árum til þess að bregðast við tjóni af völdum kartöflumyglu við ræktun á kartöflum. Kartöflumygla olli miklu tjóni við ræktun kartaflna á árinu 2021 með þeim afleiðingum að mikið var um smit í kartöflugörðum á árinu 2022. Af þeim plöntuverndarvörum sem fluttar voru inn árið 2022 reyndust 60% vera illgresiseyðar og stýriefni, 26% sveppaeyðar og 14% skordýraeyðar. Illgresiseyðar eru því enn stærsti hluti plöntuverndarvara á markaði líkt og fyrri ár.

Þegar meta á áhrif plöntuverndarvara á heilsu og umhverfi gefur magn virkra efna mun betri vísbendingar um raunverulegt álag heldur en heildarmagn af vörum sem settar eru á markað og þar sem styrkur virku efnanna í plöntuverndarvörum liggur alltaf fyrir er hægt að reikna út hve ákveðið heildarmagn af vöru samsvarar miklu magni af virkum efnum. Sé það reiknað út fyrir innflutning ársins 2022 kemur í ljós að innflutningur á virkum efnum nam um 2.362 kg og er það aukning frá fyrra ári sem rekja má m.a. til aukins innflutnings á sveppaeyðum (Mynd 2).

Mynd 2: Tollafgreiðsla á plöntuverndarvörum 2015-2022 í kg af virku efni.

Upplýsingar, sem aflað er á þennan hátt, nýtast til þess að reikna út áhættuvísa sem settir eru fram í aðgerðaráætlun um notkun plöntuverndarvara 2016-2031, sem gefin er út af Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu. Samkvæmt aðgerðaráætluninni skal innflutningur á plöntuverndarvörum ekki nema meiru en 12 tonnum alls á ári og sýna niðurstöður verkefnisins að því markmiði var ekki náð á árinu 2022 fyrir heildarmagn varanna. Einnig er sett fram markmið um að innflutningur sé ekki meiri en sem nemur 3 tonnum af virku efni á ári og var því markmiði náð á árinu 2022.