Brennisteinsvetni

Flestir þekkja hveralykt. Hveralykt stafar af gastegundinni brennisteinsvetni sem kemur upp með heitri gufu á jarðhitasvæðum. Lyktin finnst einnig af hitaveituvatni á svæðum þar sem örlitlu magni af brennisteinsvetni er bætt í vatnið til að eyða uppleystu súrefni í vatninu sem myndi annars tæra vatnsleiðslur.

Mælingar á brennisteinsvetni í andrúmslofti

Í febrúar árið 2006 hóf Umhverfissvið Reykjavíkur stöðugar mælingar á brennisteinsvetni í andrúmslofti í Reykjavík. Mælt er í mælistöð Umhverfisstofnunar og Umhverfissviðs Reykjavíkur sem staðsett er á gatnamótum Grensásvegar og Miklubrautar. Mælingarnar hófust m.a. til að fylgjast með áhrifum jarðhitavirkjana á loftgæði í höfuðborginni.

Jarðhitavirkjanir í nágrenni Reykjavíkur

Í nágrenni Reykjavíkur eru jarðhitavirkjanirnar Hellisheiðarvirkjun og Nesjavallavirkjun, í þeim er heit gufa notuð til rafmagnsframleiðslu og upphitunar vatns. Með gufunni kemur brennisteinsvetni sem sleppur út í andrúmsloftið. Gangsetning Hellisheiðarvirkjunar hófst í september á síðasta ári með því að holur voru látnar blása og þær voru prófaðar en virkjunin var formlega gangsett í október. Mælingar sýna að á svipuðum tíma jókst styrkur brennisteinsvetnis í andrúmslofti borgarinnar. Niðurstöður mælinganna fyrir árið 2006 eru sýndar á grafi hér fyrir neðan. Þar kemur fram að styrkur brennisteinsvetnis fer vaxandi frá byrjun september, eða á þeim tíma sem virkjunin var gangsett.

Síðustu ár hefur verið mikil aukning á brennisteinsvetni í andrúmslofti á Íslandi og er það einkum vegna aukinnar nýtingu á jarðhita. Losun brennisteinsvetnis frá jarðhitavirkjunum mælist nú í miklu magni og er orðinn stærsti hlutinn af losun brennisteinssambanda út í andrúmsloftið.

Áhrif brennisteinsvetnis á heilsu

Í miklum styrk er brennisteinsvetni skaðlegt heilsu. Það eru helst augu, lungu og öndunarvegur sem eru viðkvæm. Lægsti styrkur sem talinn er valda skaða er u.þ.b. 15.000 míkrógrömm í rúmmetra en það er meira en 100 sinnum yfir þeim styrk sem mest hefur mælst hefur í Reykjavík.

Umhverfismörk

Umhverfisráðherra Íslands hefur gefið út reglugerð nr. 514/2010 um styrk brennisteinsvetnis í andrúmsloftinu sem tók gildi í júlí 2010. Með þessari reglugerð voru sett heilsuverndarmörk brennisteinsvetnis á Íslandi sem er 50 µg/m3 að meðaltali miðað við 24 klukkustunda tímabil. Markmið reglugerðarinnar er að lágmarka loftmengun af völdum brennisteinsvetnis, setja umhverfismörk fyrir styrk þess í andrúmslofti sem miða að því að fyrirbyggja eða draga úr skaðlegum áhrifum á heilbrigði manna og umhverfið í heild og tryggja nægilegar mælingar á styrk brennisteinsefnis og miðla upplýsingum til almennings þar um. Heilsuverndarmörk sem Alþjóðaheilbrigðisstofnun (WHO) hefur gefið út eru 150 µg/m3 en sú viðmiðun gæti breyst í framtíðinni þar sem WHO vinnur að endurskoðun.

Hveralykt

Margir finna lykt af brennisteinsvetni þó styrkur þess sé mjög lítill. Í Kaliforníu hafa umhverfismörk verið miðuð við næmni fólks fyrir lykt, þar eru mörkin 42 míkrógrömm í rúmmetra sé miðað við klukkustundarmeðaltal, en rannsóknir sýna að við þann styrk skynji um 80% almennings lyktina. Mælingar frá því í febrúar 2006 til miðjan febrúar 2007 sýndu að styrkur brennisteinsvetnis í Reykjavík fór samtals 48 sinnum yfir umhverfismörk Kaliforníu í mislöngum tímabilum, þar af urðu 45 skipti eftir 1.september 2006. Vegna þessa hefur meira borið á hveralykt í höfuðborginni eftir að Hellisheiðarvirkjun var gangsett.

Samanburður mælinga við heilsuverndarviðmið WHO

• Verklag um úrvinnslu gagna - Brennisteinsvetni