Friðlýst svæði á Íslandi eru 102 talsins, en umfang þeirra, eðli og ástand er afar misjafnt. Umhverfisstofnun hefur nú umsjón með 62 svæðum ef ekki eru með taldir fólkvangar eða önnur verndarsvæði sem eru í umsjón sveitarfélaga eða lögaðila. Ástæða fyrir friðlýsingu þessara svæða, og þannig verndargildi þeirra, er af ýmsum toga. Svæði kunna að hafa verið friðlýst vegna náttúrufars, landslags, jarðminja, útivistar eða samblands framangreindra þátta. Margir þættir geta haft neikvæð áhrif á verndargildi friðlýstra svæða þó að áhrif mannlegra umsvifa séu hvað mest. Friðlýst svæði eru oft vinsælir áfangastaðir ferðamanna. Ferðamenn sem komu til Íslands með flugi eða ferju á tímabilinu september 2008 til ágúst 2009 voru rétt um 500 þúsund talsins samkvæmt skýrslu sem unnin var fyrir Umhverfisstofnun af Rannsóknum og ráðgjöf ferðaþjónustunnar árið 2009.

Í skýrslu umhverfisráðuneytisins Velferð til framtíðar kom fram að bregðast þurfi við niðurstöðum rannsókna á þolmörkum ferðamannastaða með aðgerðum til að sporna við skemmdum vegna álags. Einnig er lagt til að leggja og merkja göngustíga á ákveðnum friðlýstum svæðum með það að sjónarmiði að bæta aðgengi almennings að náttúru landsins og búa svæðin jafnframt undir aukið álag af vaxandi ferðamannastraumi. Samtímis tvöföldun erlendra ferðamanna síðastliðinn áratug og fjölgun innlendra ferðamanna þarf að stuðla að umbótum á friðlýstum svæðum, auka landvörslu og efla fræðslu.

Umhverfisstofnun hefur tekið saman að beiðni umhverfisráðuneytis lista yfir þau svæði sem að mati stofnunarinnar þurfa sérstakrar athygli við og að hlúa þurfi sérstaklega að. Aðferðarfræðin sem notuð er við að byggja listann upp er svokölluð SVÓT aðferðarfræði þar sem greindir eru styrkleikar, veikleikar, ógnir og tækifæri viðkomandi svæðis. Með styrkleika er átt við verndargildi/verndarandlag viðkomandi svæðis, með veikleika er átt við hvaða þættir eða svæði innan svæðisins er mest hætta á að verndargildi skerðist, með ógnum er átt við þær ógnir sem steðja að viðkomandi svæði og að síðustu eru tækifærin eða hvernig bregðast megi við viðkomandi ógnum. Svæðin flokkast á rauðan lista annars vegar en þar eru þau svæði sem Umhverfisstofnun telur að séu undir miklu álagi sem bregðast þurfi við strax, og á appelsínugulan lista hins vegar sem eru þau svæði sem stofnunin telur að séu undir töluverðu álagi sem einnig þurfi að fylgjast vel með og bregðast við á ýmsan hátt.

Listarnir eru birtir hér að neðan en nánari upplýsingar um hvert svæði fyrir sig er að finna í skýrslunni: Ástand friðlýstra svæða - skýrsla til umhverfisráðuneytisins.

Rauði listinn

• Dyrhólaey
• Friðland að Fjallabaki
• Grábrókargígar
• Gullfoss og Geysir
• Helgustaðanáma
• Hveravellir
• Reykjanesfólkvangur
• Surtarbrandsgil
• Teigarhorn

Appelsínuguli listinn

• Dynjandi
• Eldborg í Bláfjöllum
• Fossvogsbakkar
• Geitland
• Hraunfossar
• Kringilsárrani
• Laugarás
• Mývatn/Laxá